Sivil Toplum Kuruluşlarında Gönüllülük: Sorunlar ve Çözüm Yolları

SİVİL TOPLUM KURULUŞLARINDA  GÖNÜLLÜLÜK: SORUNLAR VE ÇÖZÜM YOLLARI [1]

[1] İLKE Politika Notları’nda 2018 yılında yayınlanan Mehmet Lütfi Arslan’ın “Sivil Toplum Kuruluşlarında Gönüllülük: Sorunlar ve Çözüm Yolları” başlıklı yazısı değerlendirilmiştir.

Gönüllülük kişinin, herhangi bir karşılık beklemeden çevresindeki sorunlara ve yardım edilmesi gereken kişilere yardım elini uzatmasıdır. Gönüllülük dünyanın her yerinde farklı isimlerle adlandırılsa da yürütebilirliği bakımından evrensel bir eylemdir. Kişinin coğrafya, ırk, din, dil ayrımı yapmaksızın karşısındaki kişiye yardım etmesidir. Gönüllülükle ilgili araştırmalarda en çok merak edilen sorulardan birisi de kişinin neden gönüllü olmak istediği olmaktadır. Kimi araştırmacılara göre hayırseverlik kimilerini göre çıkar bekleme kimilerine göre de sosyalleşme amacıyla insanların gönüllü olmak istedikleri açıklanmaktadır. Ancak kişinin hangi bağlamda gönüllü olmasına bakılmaksızın kişinin kurumdaki niteliklerine ve performanslarına bakılmaktadır.

Gönüllü yönetimine bakıldığında ise; topluluk içerisinde doğru ve iyi katkılarda bulunmak isteyen kişilerin, birbirlerinden farklı niteliklere sahip kişilerin faaliyetlere yönelmesidir. Gönüllü yönetimi birçok aşamalardan oluşmaktadır. Bu aşamalar şu şekilde sıralanmaktadır:

  • Gönüllü ihtiyacının belirlenmesi: gönüllünün nitelikleri doğrultusunda beklentilerinin beklendiği aşama olmaktadır.
  • Gönüllü temini: kuruma nitelikli ve potansiyel gönüllülerin belirli aşama ve seçme işlemleri ile kuruma dâhil edilmeleridir.
  • Gönüllü uyumlaştırması: kuruma seçilen gönüllülerin diğer ekip arkadaşları ile tanıştırılması ve kurumdaki sorumluluklarının kişiye açıklanmasıdır.
  • Gönüllü değerlendirmesi: gönüllünün hedefleri ve yaptıklarının karşılaştırılarak geri bildirim sağlanmasıdır.
  • Gönüllü ödüllendirmesi: kişinin kuruma katkılarının sürdürülmesi ve etkinliklere devamının sağlanması için kişinin motive edilmesidir.

Kurum ve kuruluşlarda en büyük sorun gönüllünün katılım sorunu olmaktadır. Ülkemizde birçok sivil toplum kuruluşu bulunmasına rağmen gönüllü katılımlarının sayısında azalmalar görülmektedir. Gönüllü katılım oranlarındaki düşüşün devam etmemesi için gönüllülük kavramına yönelik olumsuz yargıların ortadan kaldırılması ve toplumun bu konuda bilinçlendirilmesi gerekmektedir.

Algı sorununa baktığımızda gönüllülük faaliyetlerinde bulunan kişilerin istedikleri zaman kurum ve kuruluştan ayrılabilmeleri olarak görülmektedir. Hâlbuki gönüllülük büyük bir sorumluluk ve disiplin isteyen görevlerden de oluşmaktadır. Toplumda bu olumsuz algının kırılması gerekmektedir. Bağımlılık sorunu yine faaliyetlere katılımın devamını sağlamaktadır. Ücretli çalışanlara göre gönüllülerin daha farklı motivasyonları bulunmaktadır.

Yönetim sorunu, kurum ve kuruluşların eksikliğinden dolayı birçok sorunlar ortaya çıkmakta ve gönüllü katılımının çok az olduğu sivil toplum kuruluşları bulunmaktadır. Kurumların gönüllülerin niteliklerinin farkına varmalı kişiye amaçlarını açık ve saydam bir şekilde açıklayarak gerekli bilgileri vermesi gerekmektedir. Yasal mevzuat eksikliği ülkemizde gönüllülük görevi ile bir yasal mevzuat bulunmamaktadır. Bu durumla ortaya çıkabilecek sorunlarla sivil toplum kuruluşları olumsuz durumlarla karşılaşabilmektedirler.

Gönüllülükle ilgili sorunlara çözüm önerilerine bakıldığında öncelikle gönüllülük kavramının yeniden oluşturulması ve toplumun kaygılarının en aza indirilmesi  gerekmektedir. Gönüllülük faaliyetinde bulunan kişiyi kurumun iyi tanıması, kişinin niteliklerini geliştirmesi için faaliyet ve projelere katılımın sağlanmasına yol açılmalıdır. Kişinin gönüllü çalışmalarını topluma yansıtması, toplumun kişinin hiçbir karşılık beklemeden doğru ve iyi faaliyetlerde bulunduğunu bilerek kişiye olumlu dönüşümler motive arttırmaktadır. Gönüllü kişilerin temel ihtiyaçları kurumlar tarafından karşılanmalıdır. Ayrıca kurum tarafından kişiye motive edici ödüller verilmeli, olumlu geri bildirimler yaparak kişinin kurumda devamlılığı sağlanmalıdır. Ülkemizde birçok kurumun gönüllü kişilere dair bilgilerinin eksikleri görülmektedir. Gerektiğinde kurumların, bu konudaki bilgi ve tecrübeleriyle öne çıkan kurumlardan destek ve eğitim almaları önemlidir. Bu konudaki kurumlar doğru ve iyi bir yolda insanlara yardım etme amaçlarıyla aynı yolda olmaları diğer kurumlarla iş birliği, bilgi alışverişi ile hedeflere daha kolay ve iyi ulaşmaya yardımcı olacaktır.

 

MEHMET SIDDIK ÇAĞLAR

 

KAYNAKÇA

Arslan, L. (2018). Sivil toplum kuruluşlarında gönüllülük: sorunlar ve çözüm yolları . İlke Politika Notu, (4).