Libya Ülke Raporu

Göstergeler ve Tahminler

Gösterge

2020

2021

2022

2023

2024

2025

GSYH (milyon $)

46.88

39.01

40.84

43.75

45.62

47.73

Cari Denge (%)

-8.5

18.1

16.6

24.5

22.8

17.5

Büyüme (%)

-29.5

28.3

-18.5

17.9

8

7.2

Nüfus (milyon)

6.64

6.73

6.78

6.85

6.91

6.98

Kişi Başı Milli gelir (bin $)

7.06

5.81

6.03

6.39

6.6

6.98

Enflasyon (%)

1.4

2.8

4.6

4.0

3.0

3.0

İşsizlik Oranı (%)

20.1

19.6

Resmi Adı

Libya Devleti

Nüfus

6.735.277 (2021)

Yüzölçümü

1.759.540 km2

Dil

Arapça, İtalyanca, İngilizce, Berberice

Başkent

Trablus

Para Birimi

Libya Dinari

Yönetim Şekli

Geçiş yönetimi/Cumhuriyet

Devlet Başkanı

Muhammed el-Menfi

Genel Bakış
Libya’nın ekonomisinin temel belirleyicisi hidrokarbonlardır (petrol, doğalgaz). Ülkenin ihracat gelirlerinin %98’ini, GSMH’nin %25’ini ve devlet gelirlerinin %90’ını hidrokarbonlar oluşturmaktadır. Libya’da tarım sektörünün GSMH içindeki payı %3’ü geçmemektedir. Tarım Akdeniz kıyısında ve geleneksel yöntemlerle yapılmaktadır. Ülke genelinde görülen çölleşme tarımsal üretimi olumsuz etkilemekte ve üretim maliyetlerini arttırmaktadır. Petrol dışında oldukça sınırlı seviyede olan sanayi üretimi petrol ürünleri, demir ve çelik, gıda, çimento ve inşaat malzemeleri alanlarında yoğunlaşmıştır. “Petrol dışında ekonomide çeşitliliği sağlama politikası” ekonomik politika ve yeni yatırım programlarında temel amaç olmakla birlikte bu konuda sınırlı başarı sağlanmıştır. Tarım sektörünün performansı hayal kırıklığına neden olmuştur. Üretim, ekilebilir toprakların ve yerli işgücünün sınırlı olmasından olumsuz etkilenmiştir. Sanayi işletmeleri düşük kapasite sorunu ile karşı karşıyadır.

2011’de başlayan siyasi sorunlar günümüzde de devam etmektedir. 2021 yılının Aralık ayında yapılması gereken seçimlerin ertelenmesi, akabinde yeni tarih üzerinde anlaşılamaması sebebiyle yeniden siyasi sorunlar gün yüzüne çıktı.

2019-2022 yılları arasında, Libya’daki dış ticaret sektörü, siyasi koşullar ve siyasi bölünmüşlük durumu, ham petrol üretiminin ve ihracatının sık sık askıya alınması, COVID-19 salgınının küresel ekonomi üzerindeki etkisi ve emtia arz ve fiyatları üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle dalgalanmalar yaşadı. Bu durum, Libya’nın dünya ile ticaret hacmine doğrudan etki etti. Siyasi ve güvenlik sorunlar, 2021 yılında kaydedilen ekonomik kazanımların aksamasına neden olabilir. 2022’nin ikinci çeyreğinde petrol üretimi günde ortalama 0.88 milyon olarak açıklanmıştır ve bu üretim, 2022 yılının ilk çeyreğine göre %33 daha düşmüştür. 2022 yılında petrol fiyatlarının artmasıyla birlikte aynı yılın ilk 8 ayında GSYİH %13 büyümüştür, 2021 yılının aynı döneminde bu büyüme %7 olarak kalmıştır. 2022 yılının ilk 5 ayındaki ticaret ise, geçen yıla göre Amerikan doları cinsinden %72 büyümüştür. Petrol tesislerinde yaşanan sorunlar nedeniyle uğranılan petrol geliri tahmini 4 milyar Amerikan doları tutarındadır. 2022’nin 3. Çeyreğinin başında, petrol üretimi günde 1 milyon varille devam etti.

Ukrayna’daki savaş sebebiyle gıda krizi ortaya çıktı ve gıda enflasyonu yükselişe geçti. Asgari Harcama Sepeti 2022 Nisan’da yıllık bazda %37 ve %41 oranında arttı ve Ukrayna savaşından önceki döneme göre %15 ve %17 oranında yükseldi. Batı tarafında enflasyonist baskılar daha oldu. Yetkililer tedbir almaya çalışsa da 2022 Haziran’da enflasyon yüksek kaldı.

Libya’daki siyasi istikrarsızlık çözüme kavuşturulmak için girişimler devam etse de bir sonuca kavuşamaması, Ukrayna savaşıyla beraber Libya’nın ekonomisinde bu iki etken büyük olasılıkla ekonomik iyileşmeyi yavaşlatacak. Ülkenin petrol üretimini devam ettirebilirse ve artan küresel petrol fiyatlarını fırsat bilip ihracatını sağlayabilirse mali gelir elde edebilirler fakat ABD ve AB’nin Rusya’ya karşı giriştiği Rus petrolüne ve gazına karşı tavan fiyatı uygulanması, Libya’nın ekonomisine faydalı olacağı söylenebilir fakat Rus tarafının petrol piyasası üzerinde yapacağı hamleler petrolün fiyatını daha da çok arttırabilir ya da düşürebilir. Petrol gelirlerinin, Libya’nın şeffaf ve sorumlu bir şekilde harcaması, bölge nüfusu için oldukça önemlidir. Bu anlamda ekonominin iyileşmesi sadece petrolün satışına bağlı değildir aynı zamanda olumlu siyasi gelişmeler ve güvenlik koşullarının gelişmesine de bağlıdır. Olumlu siyasi gelişmeler için Temsilciler Meclisi ile Devlet Yüksek Konseyi arasında görüşmeler halen sürmektedir. Libya ekonomisi hassas bir ekonomiye sahiptir, dolayısıyla küresel emtia fiyatlarındaki yükseliş, Libya’nın ekonomik faaliyetlerini ve Asgari Harcama Sepeti’ni olumsuz yönde etkileyecektir.

1-) Ticari Değişim Hacmi:

Libya ile dış dünya arasındaki ticari değişim hacmi (ihracat + ithalat) (2019-2022) döneminde ortalama %24,1’lik bir artış kaydetmiştir. Bunun nedeni, ham petrol üretimi ve ihracatındaki istikrar nedeniyle petrol ihracatındaki artışa bağlı olarak 2022 yılı için ticari değişim hacminin 2021 yılına göre %19,1 arttığı ortalama %48,6 olan ihracat büyümesidir.

Dış ticaretin yerel ekonomideki önemini belirlemek için, dış ticaret hacminin (ihracat+ithalat) GSYH’ye oranı (dışa açıklık derecesi), 2019 yılında %60,6’lık bir artış kaydettiğinden, ulusal ekonominin dış dünyaya maruz kalmaya devam ettiğini göstermiştir. Maruziyet derecesi 2020’de %43,5’e düşerken, 2021’de %113,3’e yükselmiş ve 2022’de %107,5’e düşmüştür; bu da ulusal ekonominin değişikliklerden ve dış koşullardan büyük ölçüde etkilendiğini göstermektedir.

2-) İhracat:

Libya ekonomisinin birincil gelir kaynağı olarak büyük ölçüde hidrokarbon sektörüne dayanması, bu kaynağın tükenmekte olan bir doğal kaynak olarak görülmesi, bu gelir kaynağının küresel petrol piyasalarının koşullarından etkilenmesi, petrol ihracatının toplam ihracatın %90,0’ından fazlasını oluşturması, ulusal ekonomiyi yerel ve uluslararası petrol sektöründeki ani ve önemli değişikliklerin bir sonucu olarak sürekli olarak güçlü şoklara karşı savunmasız hale getirmiştir.

3-) İhracatın Coğrafi Dağılımı:

2019-2022 döneminde toplam ihracatın ortalama %64,6’sını oluşturan Avrupa Birliği ülkelerine yapılan Libya ihracatının yüksek nispi önemini göstermektedir. Avrupa Birliği (Avro Bölgesi) ülkelerine yapılan ulusal ihracatın göreceli öneminin yüksek olmasının nedeni, bu ülkelerin ekonomilerinin büyük ölçüde ham petrole bağımlı sanayi ülkeleri olma özelliğinden kaynaklanmaktadır. Libya’nın Asya ülkelerine ihracatı, dönem boyunca Libya’nın yurtdışına yaptığı toplam ihracatın ortalama %23,6’sına denk geldiği için ikinci sırada yer almaktadır.*

*T.C Ticaret Bakanlığı, Central Bank of Libya

Libya'nın Dış Ticaret Verileri

Libya’nın Dünyaya İhracatında Önemli Ürünler

GTİPÜrün Tanımıİhracat Tutarı (Ml $)
270900Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar)31.890.426 $
271121Doğal gaz (gaz halinde)3.183.197 $
999999 (HS6)Diğer türlü belirtilmemiş emtialar1.221.371 $
271012Petrol ve bitümenli yağlardan elde edilen hafif yağlar ve müstahzarları (petrol veya bitümenli yağ oranı>=%70)462.204 $
271019Diğer yağlar ve müstahzarlar299.083 $
720449Demir ve çelikten diğer döküntü ve hurdalar209.110 $
281410Susuz amonyak195.105 $
720310Demir cevherinin doğrudan indirgenmesiyle elde edilen demirli ürünler (parça, pellet, vb. şekillerde)185.296 $
271112Propan (sıvılaştırılmış)181.839 $
740400Bakır döküntü ve hurdaları144.985 $

*Trademap, 2022 (Mirror Data)

 

Libya’nın Mevcut Son 5 Yıldaki (2018-2022) Ortalama İhracatında Satışı Büyüyen Ürünler

GTİPÜrün TanımıYüzde Değer (%)
190590Diğer ekmekçilik mamulleri, hosti, eczacılıkta kullanılan boş ilaç kapsülleri, mühür güllacı, pirinç kâğıdı vb. ürünler1371
250100Tuz, saf sodyum klorür ve deniz suyu741
950300Çocuk için üç tekerlekli bisiklet, skuter, pedallı araba, oyuncak bebek ve arabaları, diğer oyuncaklar, küçültülmüş modeller vb., bilmeceler (puzzle)529
702000Camdan diğer eşya443
999999 (HS6)Diğer türlü belirtilmemiş emtialar442
691200Seramikten sofra ve mutfak eşyası, diğer ev eşyası ve tuvalet eşyası (porselenden olanlar hariç)417
732020Demir/çelikten helezoni yaylar346
780199İşlenmemiş diğer kurşun285
847170Otomatik bilgi işlem makinaları için bellek birimleri276
640399Dış tabanı kauçuktan, plastik maddeden veya terkip yoluyla elde edilen köseleden ve yüzü deriden olup bileği örtmeyen ayakkabılar251

*Trademap, 2018- 2022 (Mirror Data)

 

Libya’nın İhracat Yaptığı Ülkelerin Oranı (%)

İhracat Ülkeleri2019202020212022
İtalya17.920.822.726.8
İspanya14.57.510.410.1
Almanya14.99.011.19.6
Çin16.38.79.97.5
Yunanistan2.30.63.16.5
Fransa5.45.66.65.8
ABD2.52.46.85.7
Hollanda0.71.35.15.4
Tayland1.63.53.55.0
Birleşik Krallık0.90.94.74.1
12. Türkiye1.617.72.52.0
Diğer Ülkeler17.82213.311.5

*Trademap 2019-2022, Central Bank of Libya

Libya’nın Dünyadan İthalatı

GTİP

Ürün Tanımı

İthalat Tutarı (Ml $)

271012

Petrol ve bitümenli yağlardan elde edilen hafif yağlar ve müstahzarları (petrol veya bitümenli yağ oranı>=%70)

16.977.122 $

271019

Diğer yağlar ve müstahzarlar

3.269.213 $

711319

Diğer kıymetli metallerden mücevherci eşyası ve aksamı; kıymetli metallerle kaplanmış veya yaldızlanmış olsun olmasın

1.221.371 $

999999 (HS6)

Diğer türlü belirtilmemiş emtialar

374.708 $

870323

Binek otomobilleri ve insan taşımaya mahsus motorlu diğer taşıtlar; sadece benzinli, taşıma kapasitesi < 10 kişi, 1500 cm3 < silindir hacmi <= 3000cm3

346.924 $

841199

Diğer gaz türbinleri için aksam ve parçalar

206.234 $

300490

Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere karışık olan veya karışık olmayan diğer ilaçlar; dozlandırılmış veya perakende satış için ambalajlanmış

190.501 $

100590

Mısır; tohumluk olanlar HARİÇ

164.332 $

160414

Ton balıkları, orkinoslar ve palamut; hazırlanmış veya konserve edilmiş, bütün veya parça halinde

181.839 $

151219

Ayçiçeği tohumu ve aspir yağları ve bunların fraksiyonları (ham olanlar HARİÇ)

144.985 $

*Trademap, 2022 (Mirror Data)

 

Libya’nın Mevcut Son 5 Yıldaki (2018-2022) Ortalama İthalatında Satışı Büyüyen Ürünler

GTİP

Ürün Tanımı

Yüzde Değer (%)

720838

Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri; rulo halinde, sıcak haddelenmiş, kaplanmamış, en >= 600 mm, 3mm <= kalınlık < 4.75mm

537

090411

Karabiber (ezilmemiş, öğütülmemiş)

515

291529

Asetik asitin tuzları

420

800300

Kalaydan çubuklar, profiller ve teller

418

722990

Diğer alaşımlı çelikten teller

411

080132

Kaju cevizi; kabuksuz (taze veya kurutulmuş)

409

080620

Üzüm; (kurutulmuş)

382

760529

Alüminyum alaşımlarından teller; enine kesitinin en geniş yeri <= 7mm

313

842952

Kendinden hareketli, kulesi 360 derece dönebilen mekanik küreyiciler, ekskavatörler ve küreyici yükleyiciler

293

850164

Alternatif akım (AC) jeneratörleri (alternatörler); çıkış gücü> 750 kVA

292

*Trademap, 2022 (Mirror Data)

Libya’nın İthalat Yaptığı Ülkelerin Oranı (%)

İthalat Ülkeleri

2019

2020

2021

2022

Türkiye

13.3

13.3

15.6

14.2

Çin

15.8

15.2

12.0

11.9

İtalya

8.9

8.1

8.1

11.4

Yunanistan

2.9

5.8

6.7

9.6

Mısır

5.4

4.6

4.5

3.5

Almanya

3.1

3.2

3.9

2.8

İspanya

3.0

2.8

2.1

2.2

Hollanda

3.8

4.7

3.0

1.9

Güney Kore

4.1

2.7

2.4

1.8

ABD

2.7

2.3

1.7

1.5

Fransa

1.4

1.4

1.2

0.8

Diğer Ülkeler

35.6

35.8

39.8

38.1

*Trademap 2019-2022, Central Bank of Libya

 

Libya’nın İthalatında Sektörlere Göre Ülkeler

*Trademap, 2018-2022 (Mirror Data)

 

Türkiye’nin Libya’ya En Çok İhraç Ettiği 10 Ürün

GTİP

Ürün Tanımı

İthalat Tutarı (Milyon $)

711319

Diğer kıymetli metallerden mücevherci eşyası ve aksamı; kıymetli metallerle kaplanmış veya yaldızlanmış olsun olmasın

371.336 $

151219

Ayçiçeği tohumu ve aspir yağları ve bunların fraksiyonları (ham olanlar HARİÇ)

121.033 $

940350

Yatak odalarında kullanılan ahşaptan mobilyalar

68.294 $

151529

Mısır yağı ve fraksiyonları (ham HARİÇ)

66.322 $

271019

Diğer yağlar ve müstahzarlar

64.319 $

570242

Dokunmuş halılar ve yer kaplamaları; sentetik ve suni dokumaya elverişli maddelerden, hav yapısında, hazır eşya halinde olan, tufte/floke edilmemiş

60.821 $

391620

Vinil klorür polimerlerinden monofiller (enine kesitinin en geniş yeri > 1 mm), ince ve kalın çubuklar ve profiller (daha ileri bir işlem görmemiş)

50.965 $

180690

Kakao ve çikolata içeren diğer gıda müstahzarları (ambalajda <= 2 kg)

36.881 $

961900

Hijyenik havlular, tamponlar, bebek bezleri ve benzeri hijyenik eşya

35.273 $

940360

Ahşaptan diğer mobilyalar

28.834 $

*Trademap, 2022 (Mirror Data)

 

Türkiye’den Libya’nın Mevcut Son 5 Yıldaki (2018-2022) Ortalama İhracatında Satışı Büyüyen Ürünler

GTİP

Ürün Tanımı

Yüzde Değer (%)

720838

Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri; rulo halinde, sıcak haddelenmiş, kaplanmamış, en >= 600 mm, 3mm <= kalınlık < 4.75mm

602

490199

Diğer kitaplar, broşürler, risaleler vb. matbuat

407

080620

Üzüm; (kurutulmuş)

395

722990

Diğer alaşımlı çelikten teller

393

700529

Diğer float cam ve yüzeyi taşlanmış veya parlatılmış diğer cam plakalar; tel ile takviye edilmemiş

378

560210

İğne işi keçe ve dikiş-trikotaj usulüyle elde edilen lif mensucat

362

851490

8514 Pozisyonunda yer alan ocak, fırın ve cihazlar için aksam ve parçalar

361

110311

Buğdayın kabaca öğütülmesinden elde edilen küçük parçalar ve kaba unlar

360

080132

Kaju cevizi; kabuksuz (taze veya kurutulmuş)

357

252621

Çimento; portland, beyaz

356

*Trademap, 2022 (Mirror Data)

 

Türkiye’den Libya’nın Mevcut Son 5 Yıldaki (2018-2022) Ortalama İhracatında Satışı Azalan Ürünler

GTİP

Ürün Tanımı

Yüzde Değer (%)

720838

Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri; rulo halinde, sıcak haddelenmiş, kaplanmamış, en>= 600 mm, 3mm <= kalınlık < 4.75mm

602

490199

Diğer kitaplar, broşürler, risaleler vb. matbuat

407

080620

Üzüm; (kurutulmuş)

395

722990

Diğer alaşımlı çelikten teller

393

700529

Diğer float cam ve yüzeyi taşlanmış veya parlatılmış diğer cam plakalar; tel ile takviye edilmemiş

378

560210

İğne işi keçe ve dikiş-trikotaj usulüyle elde edilen lif mensucat

362

851490

8514 Pozisyonunda yer alan ocak, fırın ve cihazlar için aksam ve parçalar

361

110311

Buğdayın kabaca öğütülmesinden elde edilen küçük parçalar ve kaba unlar

360

080132

Kaju cevizi; kabuksuz (taze veya kurutulmuş)

357

252621

Çimento; portland, beyaz

356

*Trademap, 2022 (Mirror Data)

 

Türkiye’deki Sektörlerin Libya Pazarındaki İhracat Potansiyeli (İlk 30)

*Trademap,  (Export Potential Map)

Türkiye’deki Sektörlerin Libya Pazarına Gerçekleşen İhracat (İlk 30)

*Trademap,  (Export Potential Map)

Türkiye’deki Sektörlerin Libya Pazarındaki Bireysel Ürünlerde Gerçekleşmemiş Potansiyel İhracatı (İlk 30)

*Trademap,  (Export Potential Map)

 

SWOT Analizi

Güçlü Yanları ·      Diğer ülkelere kıyasla, iş insanımızın zorlu iş yapma kültürüne kolay adaptasyonu ·      Türkiye’nin ekonomik gücüne duyulan güven ·      Siyasi kararlılık ·      Bitme aşamasında olan öncelikli projeler ·      Merkez Bankaları ile Türk Eximbank ve muadili arasındaki iş birliği potansiyeli ·      Türk özel sektörünün know-how ve yetişmiş işgücü sağlayabileceği, uzun süreli sözleşmelerle işletme hizmeti verebilmesi  Zayıf Yönleri ·      İş insanımızın, ülkeyi en üst düzey risk kategorisinde değerlendirmesi ·      Özellikle bankacılık ve finans kuruluşlarımızın, ülkenin geçiş sürecinde yaşadığı riskleri fırsata dönüştürme farkındalığını görmezden gelmesi
Fırsatlar ·      Zengin ülke kaynakları ·      2011 yılından itibaren yatırımların yapılamaması ·      Özel sektörün dinamizminin artması ve giderek güçlenmesi ·      Özel sektörün üretim/hizmet alanında yatırım yapma isteği ·      2000 km kıyı şeridi ·      Petrol-Gaz alanındaki büyük yatırımlara olan ihtiyaç ·      Lojistik ·      Bankacılık ve finans kurumları arasında iş birliği ·      Kamu kurum ve kuruluşlarının bilişim altyapısı ·      Hidrokarbon alanında iş birliği Tehditler ·      Fiilen, yürütme yasama askeri ve merkez bankasının doğu-batı şeklinde bölünmesine bağlı istikrarsızlık ·      Karar alma sürecindeki gecikmeler ·      Vizeler ·      Finansman sıkıntısı, Kayıpları ·      Uluslararası standartlarda olmayan mevzuat altyapısı ·      Merkez Bankasının blokajı
*Makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Divan Araştırma ve Eğitim Derneği’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

At vero eos et accusamus et iusto odio digni goikussimos ducimus qui to bonfo blanditiis praese. Ntium voluum deleniti atque.

Melbourne, Australia
(Sat - Thursday)
(10am - 05 pm)