Tarihine baktığımız zaman Sudan halkı bağımsızlığını kazandığı 1956 yılından beri sahip olduğu zengin kaynaklara rağmen darbeler, iç savaş, ekonomik krizler ve ambargolar sebebiyle bir türlü istikrara ulaşamamıştır. Afrika’da en fazla darbe girişimiyle karşılaşan ülke olan Sudan’da yönetimin değiştiği 3 darbe ve 3 halk ayaklanması gerçekleşmiştir. Darbeler yüzünden siyasi istikrara ulaşamamış olan Sudan’ın güneyi ile kuzeyi arasında yaklaşık yarım asır devam eden iç savaş sonrası 2005 yılında Kapsamlı Barış Anlaşması imzalanmıştır. Anlaşma uyarınca yapılan referandum sonrası 9 Temmuz 2011 tarihinde Güney Sudan bağımsızlığını elde etmiştir.
1989 da askeri darbe ile başa gelen Ömer El Beşir’in 30 yıllık iktidarı, 11 Nisan 2019 da ordunun müdahalesi ile sona ermiştir. Müdahaleden hemen sonra sivil yönetimin devam ettiği Sudan’da Abdullah Hamduk başa gelerek geçiş döneminin ilk başbakanı olmuştur. 2021 yılının Ekim ayında Ordu ve Sivil yönetim arasında başlayan iktidar mücadelesi sonucu Hamduk’un görevi sona erdirilmiş ve asker bir kez daha yönetime geçmiştir. Generaller tarafından yönetilen Sudan halkı sivil yönetim talebi ile ülke genelinde protestolar başlatmış fakat protestolarda 95 kişi hayatını kaybetmiştir.
2021 yılından beri Sudan Generaller Konseyi veya bir diğer deyişle ‘Egemenlik Konseyi’ tarafından yönetilmektedir. Konseyin başkanlığına General Abdulfettah El-Burhan, yardımcılığına ise Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) Komutanı Muhammed Hamdan Dakalu getirilmiştir. Sudan Silahlı Kuvvetleri’nin başı ve fiilen ülkenin devlet başkanı General Abdulfettah El-Burhan’dır. Onun yardımcısı ve 100 bin kişilik Hızlı Destek Güçleri’nin lideri ise General Muhammed Hamdan Dakalu’dur. Bu iki lider ülkenin sivil yönetime geçiş süreci konusunda belli fikir ayrılıklarına sahiptir. 2022 yılından gücü yeniden sivillerin eline verecek bir çerçeve anlaşma üzerinde anlaşmaya varılmış, ancak görüşmeler başarısızlıkla sonuçlanmıştır. 15 Nisan 2023 de aylardır mevcut olan gerilim ciddi bir çatışmaya evrilmiştir. Sudan Ordusu ve paramiliter bir grup olan adeta paralel ordu diyebileceğimiz HDK arasında Sudan’ın başkenti Hartum başta olmak üzere silahlı çatışmalar başlamıştır. Ülkedeki gerilimin odağında ise askeri güvenlik reformu bulunmaktadır. Söz konusu reform Hızlı Destek Kuvvetleri’nin tamamen orduya bağlanmasıyla tek ordu kurulmasını öngörmektedir. Sudan Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah El Burhan, HDK’nın Sudan Ordusuna katılması yönünde açıklamalarda bulunmuştur. Orgeneral Burhan, “tek ordu, tek halk” vurgusu yaparak HDK’nın tamamen bitirilmesinin sinyalini vermiştir. HDK komutanı Muhammed Dakalu ise bu girişimin kendisini devre dışı bırakacağını düşünerek buna şiddetle karşı çıkmıştır.
Hızlı Destek Kuvvetleri’nin karargahları başkentte bulunmaktadır ve adeta ülke içinde ikinci bir ordu durumundadır. HDK, El-Beşir döneminde Darfur bölgesindeki isyancı gruplara karşı oluşturulan ve savaş suçlarından ötürü kötü şöhrete sahip Cancavid isimli yapıdan oluşmaktadır. Ordu dışında böylesine bağımsız bir güç, ordu komuta kademesini dikkate almadığı için ülkede bir istikrarsızlık kaynağı olarak görülmektedir.
Gelecek senaryoları nelerdir?
Ağır silahlara sahip olmadığı için Hızlı Destek Kuvvetlerinin düzenli bir orduya karşı zafer kazanması beklenmemektedir. Ancak uluslararası toplumun müdahalesi ve destekleri savaşın belirleyici faktörü olacaktır. Sudan’da mevcut olan ekonomik sıkıntılar, batılı ülkelerin yaptırımları sonucunda savaşın sonlandırılmasına sebep olabilir. Lakin çatışmalar devam ederse ülke daha da bölünebilir ve Sudan halkı yeni bir belirsizlikle karşı karşıya kalabilir.
Yazan:Ülkü Adır
Kaynakça:
https://www.aa.com.tr/tr/analiz/-3-soruda-sudanda-ic-catismalarin-arka-plani/2876238
https://www.bbc.com/turkce/articles/cl70ld79vq2o
https://orsam.org.tr/tr/ic-ve-dis-dinamikler-baglaminda-sudanda-siyasi-kriz/
https://www.mfa.gov.tr/sudan-siyasi-gorunumu.tr.mfa
*Makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Divan Araştırma ve Eğitim Derneği’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
