BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KONFERANSI – COP29

ÖZET

Bu çalışma, Birleşmiş Milletler iklim Değişikliği Konferansı – COP29 kapsamında olup, çalışmada kentleşme ve iklim değişikliği arasındaki karmaşık ilişki ve sürdürülebilir kentsel planlamanın önemi vurgulanacaktır.
İklim değişikliği, küresel düzeyde sıcaklık artışlarına, deniz seviyesinin yükselmesine, biyolojik çeşitliliğin azalmasına ve tarımsal üretimin düşmesine yol açmaktadır. Bu etkiler, insan sağlığını da olumsuz yönde etkilemektedir. İklim değişikliğiyle mücadele etmek için bireysel ve toplumsal düzeyde enerji tasarrufu sağlamak ve temiz enerjiye geçiş yapmak gibi çeşitli önlemler alınabilir. Şehirlerde nüfus artışı ve yoğun faaliyetler, enerji tüketiminin önemli ölçüde artmasına neden olmakta, bu da sera gazı emisyonlarını artırarak iklim değişikliğine katkıda bulunmaktadır. Özel araç kullanımının yaygınlaşması, hava kirliliği ve trafik sıkışıklığını beraberinde getirirken, toplu taşıma sistemlerinin yetersizliği ve bisiklet altyapısının eksikliği bu sorunları daha da kötüleştirmektedir. Şehirlerde artan enerji tüketimi ve sera gazı emisyonları, iklim değişikliğini hızlandırmakta, fosil yakıtların kullanımı ve trafik emisyonları hava kirliliğine yol açarak solunum yolu hastalıkları ve diğer sağlık sorunlarına neden olmaktadır. Hazar Denizi kıyılarında deniz seviyesinin yükselmesi, kıyı erozyonuna ve altyapının zarar görmesine yol açmakta, bu durum özellikle Bakü ve çevresinde ciddi tehditler oluşturmaktadır. İklim değişikliği, Azerbaycan’ın flora ve faunasını da olumsuz etkileyerek, sıcaklık artışı ve kuraklık nedeniyle bazı bitki ve hayvan türlerinin yok olmasına neden olmaktadır. Kentleşme ve iklim değişikliğiyle mücadelede sürdürülebilir kentsel planlama büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda enerji verimliliğini artırmak, temiz enerjiye geçişi hızlandırmak ve çevre dostu ulaşım çözümleri geliştirmek gibi önlemler alınmalıdır. Azerbaycan, COP 29’a ev sahipliği yaparak bu konuda uluslararası iş birliği ve farkındalık yaratma fırsatını değerlendirmektedir.

COP29 Nedir?

COP (Taraflar Konferansı), Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) kapsamında düzenlenen ve iklim değişikliğiyle mücadele konularının ele alındığı yıllık bir konferanstır. Bu konferanslar, küresel sera gazı emisyonlarını azaltma ve iklim değişikliğine uyum sağlama hedeflerini belirlemek amacıyla düzenlenir. COP toplantılarında ülkeler, iklim değişikliğiyle mücadelede iş birliği yaparak, çeşitli politikalar ve eylem planları üzerinde anlaşmaya çalışırlar.

COP29, bu konferansın 29. oturumu olup, 11-24 Kasım 2024 tarihleri arasında Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de gerçekleştirilecektir. Söz konusu konferans, iklim değişikliğiyle mücadelede önemli kararların alınacağı ve küresel politikaların şekilleneceği bir platformdur. Azerbaycan’ın ev sahipliği yapacağı COP29, ülkenin sürdürülebilir kentsel planlama uygulamalarını uluslararası alanda tanıtma ve diğer ülkelerle iş birliği yapma fırsatı sunmaktadır.

COP29, ayrıca yenilikçi kentsel altyapı teknolojileri ve sürdürülebilir çözümler konusunda ülkeler arasında bilgi ve teknoloji paylaşımı için bir platform sağlayacaktır. Bu sayede, katılımcı ülkeler, başarılı uygulamaları ve en iyi pratikleri birbirleriyle paylaşarak, iklim değişikliğiyle mücadelede daha etkin çözümler geliştirme fırsatı bulacaklardır. Azerbaycan’ın bu konferansa ev sahipliği yapması, ülkenin iklim değişikliğiyle mücadeledeki kararlılığını ve uluslararası iş birliğine olan katkısını göstermesi açısından da önemli bir fırsat olmaktadır.

İklim Değişikliği

İklim değişikliği, dünya genelinde sıcaklık artışları, deniz seviyesinin yükselmesi, biyolojik çeşitliliğin azalması ve tarımsal üretimde düşüş gibi çeşitli olumsuz etkilerle kendini göstermektedir. İnsan faaliyetleri, özellikle fosil yakıtların kullanımı ve ormansızlaşma, sera gazı emisyonlarının artmasına neden olarak iklim değişikliğini hızlandırmaktadır. Bu süreç, atmosferdeki karbondioksit, metan ve diğer sera gazlarının birikmesiyle dünya yüzeyinin ısınmasına yol açmaktadır.

İklim değişikliği, ekosistemler ve insan yaşamı üzerinde geniş çaplı etkiler yaratmaktadır. Sıcaklık artışları, ekstrem hava olaylarının sıklığını ve şiddetini artırmakta, bu da kuraklık, sel ve fırtına gibi afetlerin daha sık yaşanmasına neden olmaktadır. Deniz seviyesinin yükselmesi, kıyı bölgelerindeki yerleşim alanlarını tehdit ederken, tarımsal üretimdeki azalma gıda güvenliğini tehlikeye sokmaktadır. Ayrıca, iklim değişikliği, biyolojik çeşitliliğin azalmasına yol açarak birçok bitki ve hayvan türünün yok olmasına sebep olmaktadır.

Azerbaycan gibi ülkelerde, iklim değişikliği şehirleşme sürecini ve doğal kaynakların kullanımını doğrudan etkilemektedir. Şehirlerdeki nüfus artışı ve sanayileşme, enerji tüketimini artırmakta ve bu da sera gazı emisyonlarını yükseltmektedir. Özellikle ulaşım ve enerji sektörlerinde fosil yakıtların yaygın kullanımı, hava kirliliği ve çevresel bozulmaya katkıda bulunmaktadır.

İklim değişikliğiyle mücadele etmek için sürdürülebilir kentsel planlama büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda, enerji verimliliğini artırmak, yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş yapmak ve çevre dostu ulaşım sistemlerini geliştirmek gerekmektedir. Ayrıca, yeşil

alanların korunması ve genişletilmesi, su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve atık yönetimi gibi konular da iklim değişikliğiyle mücadelede kritik rol oynamaktadır. Küresel düzeyde acil ve kapsamlı önlemler alınmasını gerektiren bir sorun olup, bireysel ve toplumsal düzeyde atılacak adımlar, iklim değişikliğinin olumsuz etkilerini azaltmada önemli bir fark yaratabilir. Azerbaycan gibi ülkeler, sürdürülebilir kentsel planlama ve temiz enerjiye geçiş gibi stratejilerle bu mücadelede aktif rol oynayarak, gelecekte daha yaşanabilir bir çevre oluşturma hedefine katkıda bulunabilirler.

Kentleşme ve İklim Değişikliği: Azerbaycan’da Sürdürülebilir Kentsel Planlama

Kentleşme süreci, şehirlerin hızla büyümesi ve genişlemesi ile karakterizedir. Modern dünyada hızla yayılan bir olgu olarak, şehirlerdeki nüfus yoğunluğunu ve altyapı taleplerini artırırken, iklim değişikliği üzerinde de önemli etkiler yaratmaktadır. İklim değişikliği, dünya genelinde sıcaklık artışlarına, deniz seviyesinin yükselmesine ve biyolojik çeşitliliğin azalmasına neden olarak hem doğal çevreyi hem de insan yaşamını tehdit etmektedir. Şehirleşme sürecinde enerji tüketimi ve sera gazı emisyonları artmakta, bu da iklim değişikliğini hızlandırmaktadır. Özellikle ulaşım ve sanayi sektörlerinde fosil yakıtların yoğun kullanımı, hava kirliliğini artırmakta ve ekosistemlere zarar vermektedir.

Kentleşme ve iklim değişikliği arasındaki bu karmaşık ilişki, sürdürülebilir kentsel planlama ihtiyacını daha da acil hale getirmektedir. Şehirlerdeki nüfus artışı ve ekonomik faaliyetlerin yoğunlaşması, enerji tüketiminde önemli bir artışa yol açmakta ve bu durum, iklim değişikliğiyle mücadeleyi zorlaştırmaktadır. Ayrıca, deniz seviyesinin yükselmesi, kıyı bölgelerindeki şehirlerin altyapısını tehdit ederken, artan sıcaklıklar ve kuraklık, tarımsal üretimi ve su kaynaklarını olumsuz etkilemektedir.

Kentleşme ve iklim değişikliği arasındaki bu dinamik ilişki, şehirlerde sürdürülebilir çözümler geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Enerji verimliliğini artırmak, yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmek ve çevre dostu ulaşım sistemlerini teşvik etmek gibi önlemler, hem şehirlerin iklim değişikliği üzerindeki etkilerini azaltmakta hem de daha yaşanabilir kentler oluşturulmasına katkı sağlamaktadır. Bu doğrultuda atılacak adımlar, sürdürülebilir kentsel gelişim ve iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir rol oynayacaktır.

Azerbaycan’daki Kentleşmenin Sonuçları

Azerbaycan’daki kentleşme süreci, ülkenin ekonomik, sosyal ve çevresel dinamiklerini köklü bir şekilde değiştirmiştir. Bu sürecin sonuçları hem büyük fırsatlar hem de ciddi zorluklar sunmuştur.

Ekonomik açıdan bakıldığında, Azerbaycan’daki kentleşme, ülkenin ekonomik yapısında önemli bir dönüşüm yaratmıştır. Özellikle başkent Bakü, ülkenin ekonomik kalbi olarak öne çıkmış ve büyük ölçekli sanayi, ticaret ve hizmet projeleriyle hızla modernleşmiştir. Petrol ve doğalgaz sektörlerinden elde edilen gelirler, şehirdeki altyapı yatırımlarını ve konut projelerini finanse etmiş, böylece iş fırsatlarını artırmış ve özel sektörde büyük yatırımlar yapılmasını sağlamıştır. Bu durum, şehirlerdeki işsizlik oranlarını düşürmüş ve ekonomik kalkınmayı teşvik etmiştir. Ancak, bu hızlı büyüme bazı sektörlerde iş gücü dengesizliklerine yol açmış ve gelir eşitsizliğini derinleştirmiştir.

Sosyal açıdan kentleşmenin etkileri, yaşam standartlarının önemli ölçüde yükselmesini sağlamıştır. Yeni konut projeleri, iyileştirilmiş eğitim ve sağlık hizmetleri, sosyal altyapının gelişmesine katkıda bulunmuş ve şehirlerde yaşam kalitesini artırmıştır. Bakü’de modern konutlar ve gelişmiş sosyal hizmetler, yaşam standartlarını önemli derecede iyileştirmiştir. Ancak, kırsal alanlardan şehir merkezlerine olan göç, şehirlerin nüfus yoğunluğunu artırmış ve konut sıkıntısı ile altyapı yetersizlikleri gibi sorunlara yol açmıştır. Bu, trafik sıkışıklığı ve şehir içindeki diğer sosyal problemleri beraberinde getirmiştir.

Çevresel etkiler ise kentleşmenin en büyük zorluklarından biri olarak öne çıkmaktadır. Şehirlerin hızla büyümesi, yeşil alanların azalmasına ve çevresel kirliliğin artmasına neden olmuştur. Bakü’de yaşanan hava kirliliği, trafik yoğunluğu ve endüstriyel faaliyetlerin çevresel etkileri, şehirlerin yaşanabilirliğini tehdit eden önemli unsurlardır. Ayrıca, su ve enerji kaynaklarının yönetiminde yaşanan sorunlar, doğal kaynakların tükenme riskini artırmış ve sürdürülebilir yönetim konusunda zorluklar yaratmıştır.

Bu sorunlarla başa çıkabilmek için Azerbaycan, sürdürülebilir şehir planlaması ve çevre dostu politikalar geliştirmeye çalışmaktadır. Yeşil alanların korunması, enerji verimliliği projeleri ve çevre dostu ulaşım alternatifleri gibi önlemler, bu çabaların bir parçasıdır. Ancak, bu stratejilerin etkinliği için daha kapsamlı ve entegre bir yaklaşım benimsenmesi gerekmektedir. Azerbaycan’daki kentleşme süreci, ekonomik büyüme ve yaşam standartlarının artışı gibi olumlu sonuçlar doğururken, aynı zamanda sosyal ve çevresel sorunları da beraberinde getirmiştir. Bu sorunların üstesinden gelmek ve kentleşmenin olumlu etkilerini artırmak için sürdürülebilir bir şehir yönetimi ve planlaması hayati öneme sahiptir. Şehirlerin gelecekteki sürdürülebilirliğini sağlamak ve yaşam kalitesini artırmak için stratejik ve entegre çözümler geliştirmek gerekmektedir.

Azerbaycan’daki İklim Değişikliğinin Etkileri

İklim değişikliği Azerbaycan’da çevresel, ekonomik ve sosyal yapıları üzerinde derin ve çok boyutlu değişikliklere yol açmaktadır. Sıcaklıkların artışı, ülkenin genel iklimini değiştirmekte ve bu değişiklikler çeşitli sektörlerde belirgin sonuçlar doğurmaktadır. Özellikle yaz aylarında yaşanan sıcak hava dalgaları hem insan sağlığını hem de enerji tüketimini doğrudan etkilemektedir. Aşırı sıcaklar, özellikle yaşlılar, çocuklar ve kronik hastalığı olan bireyler için ciddi sağlık sorunlarına yol açabilmektedir. Ayrıca, bu sıcaklık artışları, soğutma sistemlerinin daha yoğun kullanılmasına neden olmakta ve bu durum enerji altyapısı üzerinde ek bir yük oluşturmakta, elektrik şebekelerinde arızalar ve kesintiler riskini artırmaktadır.

Enerji tüketiminin artması, elektrik maliyetlerini yükseltirken, enerji üretiminde kullanılan kaynakların da tükenmesine yol açmaktadır. Bu durum, özellikle enerji ihtiyacını karşılamak için fosil yakıtlara bağımlı olan Azerbaycan’da, çevresel etkileri artırmakta ve sera gazı emisyonlarını yükseltmektedir. Bu çevresel etkiler, global ısınmayı hızlandırarak iklim değişikliğini daha da kötüleştirmekte ve bir kısır döngü yaratmaktadır.

Tarım sektörü de iklim değişikliğinden olumsuz etkilenmektedir. Sıcaklık artışları ve düzensiz yağış düzenleri, tarımsal üretkenliği azaltmakta ve bu durum gıda güvenliğini tehdit etmektedir. Özellikle sulama ihtiyacı artmakta, bu da su kaynaklarına olan baskıyı artırmaktadır. Dağlık bölgelerdeki buzul ve kar örtülerinin erimesi, önemli su kaynaklarının azalmasına yol açmakta ve bu durum tarımda kullanılan su miktarını artırmaktadır. Su kıtlığı, gıda fiyatlarında dalgalanmalara neden olarak ekonomik belirsizlikler yaratmakta ve kırsal bölgelerde geçim sıkıntılarına yol açmaktadır.

Deniz seviyesindeki yükselme, Azerbaycan’ın kıyı bölgelerinde büyük sorunlara neden olmaktadır. Hazar Denizi’ndeki su seviyesinin artması, kıyı erozyonunu ve sel risklerini artırmakta, bu da kıyı şehirlerinde ve yerleşimlerinde altyapı hasarına neden olmaktadır. Bakü gibi büyük şehirlerde, kıyı koruma projeleri ve altyapı yatırımları gerekliliği ortaya çıkmakta, ancak bu projeler yüksek maliyetler ve uzun vadeli planlamalar gerektirmektedir. Deniz seviyesindeki artış, kıyı ekosistemlerinde de habitat kaybına ve biyolojik çeşitliliğin azalmasına yol açmaktadır. Kıyı bölgelerinde yaşayan topluluklar, bu ekosistem değişikliklerinden doğrudan etkilenmekte ve bu da sosyal ve ekonomik sorunları beraberinde getirmektedir.

Ekosistemler üzerindeki etkiler de oldukça belirgindir. Sıcaklık artışları ve değişen yağış düzenleri, bitki örtüsü ve doğal yaşam alanlarının değişmesine neden olmaktadır. Özellikle dağlık bölgelerdeki flora ve fauna, değişen iklim koşullarına uyum sağlamakta zorlanmakta ve bu durum ekosistem dengesini bozmaktadır. Biyoçeşitlilik kaybı, ekosistem hizmetlerinin azalmasına ve ekolojik dengenin bozulmasına yol açabilir. Örneğin, bitki örtüsündeki değişiklikler, toprak erozyonunu artırarak doğal afetlerin etkilerini güçlendirebilir ve su kaynaklarının tükenmesine neden olabilir.

Sosyal ve ekonomik etkiler de önemli bir endişe kaynağıdır. Tarım ve su kaynaklarındaki olumsuz değişiklikler, kırsal bölgelerde geçim sıkıntılarına ve iç göç hareketlerine yol açmaktadır. Kırsal alanlardan şehir merkezlerine olan göç, şehirlerdeki nüfus yoğunluğunu artırmakta ve sosyal altyapı üzerinde ek yükler oluşturmaktadır. Bu durum, şehirlerdeki yaşam kalitesini etkileyerek trafik sıkışıklığı, konut sıkıntısı ve sosyal hizmetlerin yetersizliği gibi sorunlara neden olmaktadır.

Ayrıca, iklim değişikliğinin yarattığı afet riskleri, hükümetlerin ve toplulukların daha fazla kaynak ve strateji geliştirmesini zorunlu kılmaktadır. Doğal afetlerin sıklığı ve şiddeti arttıkça, afet yönetimi ve kriz müdahale stratejileri geliştirilmelidir. Bu stratejiler hem mevcut risklerin yönetilmesi hem de gelecekteki risklerin azaltılması için önemlidir. Sürdürülebilirlik, etkili yönetim ve adaptasyon stratejileri, Azerbaycan’ın iklim değişikliğinin etkilerini minimize etmek ve gelecekteki riskleri azaltmak için kritik öneme sahiptir. Bu bağlamda hem hükümetlerin hem de toplulukların aktif bir şekilde iklim değişikliğiyle mücadele etmesi ve uyum sağlama stratejilerini güçlendirmesi gerekmektedir.

SONUÇ

Kentleşme ve iklim değişikliği arasındaki karmaşık ve dinamik ilişki, modern dünyanın en önemli sorunlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Azerbaycan gibi hızlı kentleşen ülkelerde bu iki olgu arasındaki etkileşimler daha belirgin ve yoğun bir şekilde hissedilmektedir. Bu çalışma, Azerbaycan’daki kentleşme sürecinin iklim değişikliği üzerindeki etkilerini ve sürdürülebilir kentsel planlama stratejilerinin bu etkileri nasıl azaltabileceğini kapsamlı bir şekilde ele almaktadır.

İklim değişikliği, küresel düzeyde sıcaklık artışlarına, deniz seviyesinin yükselmesine, biyolojik çeşitliliğin azalmasına ve tarımsal üretimde düşüşlere yol açarak doğal çevreyi ve insan yaşamını ciddi şekilde tehdit etmektedir. Azerbaycan’da, özellikle Bakü ve çevresinde, Hazar Denizi’nin su seviyesindeki artış kıyı erozyonunu artırmakta ve altyapıya ciddi zararlar vermektedir. Bunun yanı sıra, artan sıcaklıklar ve kuraklık, ülkenin flora ve faunasını olumsuz

etkilemekte, bazı bitki ve hayvan türlerinin yok olmasına neden olmaktadır.

Kentleşme sürecinde enerji tüketimi ve sera gazı emisyonlarının artışı, iklim değişikliğini hızlandırmakta ve hava kirliliğini artırarak solunum yolu hastalıkları gibi sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Bu bağlamda, sürdürülebilir kentsel planlama stratejileri, enerji verimliliğini artırmak, yenilenebilir enerji kaynaklarına geçişi hızlandırmak ve çevre dostu ulaşım sistemlerini teşvik etmek gibi önlemler, şehirlerin iklim değişikliği üzerindeki etkilerini

azaltmakta ve daha yaşanabilir kentler oluşturmaya katkı sağlamaktadır.

Azerbaycan’ın COP29’a ev sahipliği yapması, ülkenin sürdürülebilir kentsel planlama uygulamalarını uluslararası alanda tanıtma ve diğer ülkelerle iş birliği yapma fırsatını değerlendirmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu tür uluslararası platformlar, ülkeler arasında bilgi ve teknoloji paylaşımını teşvik ederek iklim değişikliğiyle mücadelede daha etkin çözümler geliştirilmesine olanak tanımaktadır.

Sonuç olarak, kentleşme ve iklim değişikliği ile mücadelede sürdürülebilir kentsel planlama hayati bir rol oynamaktadır. Azerbaycan, sürdürülebilir kentsel gelişim ve iklim değişikliğiyle mücadelede atacağı adımlarla daha yaşanabilir ve dirençli bir çevre oluşturma hedefine katkıda bulunabilir. Gelecek nesillere daha sürdürülebilir ve sağlıklı bir çevre bırakmak için bu alanda yapılan çalışmaların devam etmesi büyük önem arz etmektedir. Kentleşme süreçlerinin planlanmasında iklim değişikliğinin etkilerinin dikkate alınması, bu etkilerin azaltılması ve yönetilmesi açısından kritik bir rol oynayacaktır. Azerbaycan’ın bu alandaki çabaları, diğer gelişmekte olan ülkeler için de önemli bir örnek teşkil edebilir.

KAYNAKÇA
1. Azerbaycan Cumhuriyeti İklim Değişikliği Komisyonu, Azerbaycan’ın İklim Değişikliği

ile Mücadele Stratejisi, Bakü, 2023
2. Azerbaycan Çevre ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, İklim Değişikliği ve Şehirleşme

Raporu, Bakü, 2023
3. Azerbaycan Ekoloji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı, Azerbaycan’ın Sürdürülebilir

Kalkınma Hedefleri ve Çevresel Politikalar, Bakü, 2023
4. Azerbaycan İstatistik Kurumu, Azerbaycan’da Şehirleşme ve Nüfus Verileri, Bakü, 2023

5. Azerbaycan Milli İlimler Akademisi (AMEA), Azerbaycan’da İklim Değişikliği ve Çevre Üzerine Araştırmalar, Bakü, 2023

6. Bakü Şehir Planlama ve Mimarlık Komitesi, Bakü Şehir Planlama Stratejileri ve İklim Değişikliği, Bakü, 2023

7. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC), COP29 Konferansı Raporu, Bakü, Azerbaycan, 2024

8. COP29 (n.d.), COP29 Resmi Web Sitesi, Erişim adresi: [https://cop29.org/](https://cop29.org/)

9. İklim Ağı (Climate Action Network) (n.d.), İklim Ağı Resmi Web Sitesi, Erişim adresi: [https://climatenetwork.org/](https://climatenetwork.org/)

10. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), Dünya Enerji Görünümü 2023, Paris, 2023

11. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) (n.d.), UNFCCC Resmi Web Sitesi, Erişim adresi: [https://unfccc.int/](https://unfccc.int/)