TÜRK DEVLETLERİ TEŞKİLATI’NIN ASKERİ BİR GÜCE DÖNÜŞME POTANSİYELİ

Türk Devletleri Teşkilatı (TDT), eski adıyla Türk Konseyi, kuruluşundan bu yana istikrarlı bir şekilde gelişmeye devam etmektedir. Başlangıçta sosyal, kültürel ve ekonomik iş birliğine odaklanmış olunsa da, günümüzde TDT’nin önemli bir askeri güce dönüşme potansiyeli giderek daha fazla tartışılan bir konu haline gelmiştir. Bu analiz yazısı, TDT’yi bir askeri güce dönüştürebilecek faktörleri ve karşılaşılabilecek engelleri ele almaktadır.

Birkaç faktör, TDT içinde artan askeri entegrasyon potansiyeli olduğunu göstermektedir. İlk olarak, askeri alanındaki işbirlikleri artan askeri entegrasyonun en önemli ve en belirgin göstergesidir. Üye devletler arasındaki askeri eğitim programları resmi askeri bağların kurulmasına zemin oluşturmasından sonra ilerleyen yıllardaki ortak askeri tatbikatlar ve askeri sanayi alanındaki teknoloji transferleri askeri entegrasyonun arttırılmasını sağlamaktadır (Organization Turkic State, 2024).Türkiye düzenlediği ortak tatbikatlar ve ürettiği askeri sanayi ürünleriyle Türk devletlerinin en önemli partneri konumundadır. Bir diğer önemli gösterge ise Türkiye’nin askeri gücü ve varlığıdır. Türkiye, başta Azerbaycan olmak üzere birçok TDT üyesiyle güçlü ikili askeri bağlar kurmuştur. Özellikle Türkiye ile Azerbaycan arasındaki yakın askeri işbirliği, 2020 yılındaki Azerbaycan – Ermenistan arasındaki Karabağ Savaşı’nda etkisini ortaya koymuştur. Türkiye sağladığı askeri destekler ile savaşın Azerbaycan lehine sonuçlanmasında doğrudan etki ederken uluslararası camiada da bölgesel etki gücünü açıkça göstermiştir. Askeri entegrasyonun arttırılmasında özellikle Türkiye’nin güçlü askeri kabiliyetleri ve saha tecrübesi ile artan askeri sanayisi, Türk Devletleri Teşkilatı’na önemli bir kuvvet kazandırmaktadır. Türkiye gerçekleştirdiği silah ihracatı ile dünyada 11.sırada yer alırken Türk Devletleri Teşkilatı üye devletleri içerisinde de birinci sırada yer almaktadır (Mira, 2023). Türkiye tüm TDT üyelerine modern silah ve savunma sistemleri ihraç eden öncü ülke konumundadır.

Devletlerin ortak güvenlik endişeleri de askeri işbirliği için ortak bir zemin yaratmaktadır. TDT üyeleri terörizm, aşırılıkçılık ve bölgesel istikrarsızlık gibi benzer tehditlerle karşı karşıyadır (Türk Devletleri Teşkilatı, t.y). Orta Asya’daki radikal grupların terör faaliyetleri, sınır sorunları ve sınır sorunların sebep olduğu krizler ve bölgesel istikrarsızlık, Türk devletlerinin bağımsızlıklarından bu yana bölge yaşadıkları en büyük sorunların başında gelmektedir. Bu paylaşılan ortak güvenlik sorunları, kolektif bir güvenlik duygusunu tetiklemekte ve savunma konularında iş birliğini teşvik etmektedir. Batı dünyasının en büyük askeri ittifakı olan NATO’nun ikinci büyük ordusuna sahip olan Türkiye, teşkilatın kolektif askeri gücünü desteklemede etkili olabilecek önemli askeri tecrübeye, kaynaklara ve teknolojiye sahiptir (T.C. Milli Savunma Bakanlığı, 2024).TDT içinde artan askeri entegrasyon potansiyeli olduğunu gösteren son faktör ise Türk dünyasının Avrupa ve Asya’yı birbirine bağlayan stratejik olarak çok önemli bir coğrafi konuma sahip olmasıdır. Bu coğrafyada Türk Devletleri Teşkilatı’nın güçlü bir askeri ortaklık kurması, teşkilatın bölgesel ve küresel alandaki jeopolitik nüfuzunu ve etkisini artıracaktır. Nitekim Çin’den Avrupa’ya uzanan bir coğrafyada hâkim bir Türk askeri gücünün olması, başta Türkiye olmak üzere tüm teşkilat üyelerini uluslararası alanda caydırıcı bir askeri güce ve karar alıcı bir siyasi konuma yükseltecektir.

Olumlu faktörlere rağmen TDT’nin birleşik bir askeri güç haline gelmesinin önünde önemli zorluklar da bulunmaktadır. En önemli engellerden biri, birleşik bir komuta yapısının mevcut eksikliğidir. Birleşik bir merkezi komuta ve kontrol mekanizması olmadan, ortak askeri operasyonları etkili bir şekilde koordine etmek zor olacaktır. Her ne kadar hayali düşmana karşı ortak tatbikatlar yapılmasa da, sahada gerçek bir askeri operasyonlarda, çatışmalarda veya savaşlarda birleşik bir merkezi komuta ve kontrol mekanizmasına sahip olmayan askeri birliklerin, sahada üstünlük sağlaması mümkün değildir. Bu eksiklik, saldırılara karşı hızlı yanıt verme veya savunma yapma yeteneklerini engelleyebilir ve herhangi bir birleşik askeri taarruzun etkinliğini kısıtlaması muhtemeldir. Üye devletler arasındaki askeri yetenekler ve kaynaklardaki farklılıklar da bir diğer zorluğu teşkil etmektedir. Askeri sanayide teknolojik ilerleme, ekipman ve finansman desteğinin farklı seviyeleri, birlikte çalışabilirliği sağlama ve askeri çalışmaları sorunsuz bir şekilde koordine etme çabalarını zorlaştırabilir. Bu boşluğu kapatmak için önemli askeri yatırımları ve standardizasyon çabaları gerektirecektir. Dış siyasi etkiler de bir diğer önemli zorluk faktörünü temsil etmektedir. Türk devletleri Rusya ve Çin gibi büyük güçlerin önemli nüfuz uyguladığı bir bölgede yer almaktadır. Bu güçler, Türk devletleri içinde güçlü bir askeri bloğun ortaya çıkmasını endişeyle karşılayabilir ve potansiyel olarak gelişimini engellemeye çalışabilir. Bu karmaşık jeopolitik dinamikleri yönetmek, teşkilatın geleceği için çok önemli olacaktır. Son olarak, bir birleşik ordu geliştirmek ve bunu sürdürmek için gereken önemli ekonomik kaynaklar önemli bir zorluk teşkil etmektedir. TDT içerisindeki her Türk devletin ekonomik gücü birbirinden çok farklıdır. Bazı teşkilat üye devletleri askeri sanayiye yoğun yatırım yapmayı sınırlayan ekonomik sıkıntılarla karşı karşıya kalabilir. Devletlerin ekonomik öncelikleri, askeri hedeflerle dengelemek önemli bir husus olacaktır.

Çin’in yükselişi, Rusya’nın bölgesel saldırganlığı ve Türk dünyasının Başta ABD olmak üzere Batı dünyası için değişen rolü de  dahil olmak üzere Avrasya’daki devam eden jeopolitik değişimler, TDT için yeni zorluklar yarattığı kadar yeni fırsatlar da yaratmaktadır. Tüm bu zorluklara rağmen, yaşanan gelişmeler TDT’yi büyük ve güçlü bir askeri   entegrasyona doğru itmesi muhtemeldir. NATO’nun “Barış İçin Ortaklık” adlı girişimine benzer ortak bir askeri gücün kurulması, kriz durumlarında teşkilatın hızlı tepki verme kabiliyetlerini önemli ölçüde artırabilecektir. Ayrıca NATO’nun, bir üyeye yapılan saldırının tüm üyelere yapılmış sayılmasını öngören 5. maddesini yansıtan bir ortak güvenlik antlaşmasının kabul edilmesi, güçlü bir askeri ittifaka doğru önemli bir adım olacaktır. Bunun yanı sıra üye devletlerin askeri endüstrileri arasındaki artan işbirliği, gelişmiş askeri teknolojilerin geliştirilmesini ve üretimini teşvik ederek dış tedarikçilere olan bağımlılığı azaltacaktır.

Türk Devletleri Teşkilatı, bir askeri güce dönüşme potansiyeline sahiptir, ancak bu potansiyelin gerçekleştirilmesi mevcut zorlukların üstesinden gelinmesine ve askeri alandaki işbirliklerinin daha da güçlendirilmesine bağlıdır. TDT içinde daha yakın bir askeri entegrasyona   yönelik kamuoyu desteği ve üye ülke liderlerinin siyasi iradesi, bu süreci ileriye taşımak için kritik öneme sahip olacaktır. Teşkilatın gelecekteki askeri rolü ayrıca karmaşık jeopolitik manzaradan ve bölgedeki diğer büyük güçlerin stratejik çıkarlarından büyük ölçüde etkilenecektir. Birleşik bir askeri güç olma yolu engellerle dolu olsa da, ortak güvenlik çıkarlarının bir araya gelmesi ve Türkiye gibi güçlü bir bölgesel askeri aktörlerin varlığı, TDT’nin askeri boyutunun önümüzdeki yıllarda öneminin artacağını açıkça göstermektedir. Türk Devletleri Teşkilatı, Türkiye’nin askeri tecrübelerinde ve kabiliyetlerinden yararlanarak, iç zorlukları ele alarak ve uluslararası alanda jeopolitik dengeleri dikkatlice yöneterek askeri gücünü ve etkinliğini kademeli olarak artırabilir ve bölgede daha önemli bir askeri güç ve siyasi aktör haline dönüşebilir.

KAYNAKÇA

-Organization Turkic State. (2024). ‘‘4. Transport Cooperation.’’ https://www.turkicstates.org/en/areas-of-cooperation-detail/4-transport-cooperation

-Mira, Emrah Roni. (2023). Türkiye’nin Artan Askeri Sanayi Gücünün Türk Dünyasında Bölgesel Dengelere Etkisi.Türk Dış Politikası Araştırma Merkezi.  https://tudpam.org/turkiyenin-artan-askeri-sanayi-gucunun-turk-dunyasinda-bolgesel-dengelere-etkisi/

-T.C. Milli Savunma Bakanlığı. (2024).Ülkemizin NATO’ya Katılışının 72’nci Yıl Dönümü. https://www.msb.gov.tr/SlaytHaber/227ea9ff056744738673745fa0e71943#:~:text=NATO’nun%20ikinci%20b%C3%BCy%C3%BCk%20ordusu,Kolordu%20Komutanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1)%20ev%20sahipli%C4%9Fi%20yapmaktad%C4%B1r.

-Türk Devletleri Teşkilatı. (t.y). Türk Konseyi Hakkında. https://www.turkicstates.org/tr/turk-konseyi-hakkinda

YAZAN

EMRAH RONİ MİRA

ULUSLAR ARASI İLİŞKİLER UZMANI